Là một người môi giới, tôi may mắn được tiếp xúc với nhiều nhà đầu tư trên thị trường và không kém là những câu hỏi liên quan đến lĩnh vực này. Một trong số những câu hỏi mà tôi thường gặp phải đó là: Con này tốt không em? Sao cổ phiếu này tốt mà giá lại giảm em nhỉ? Con này anh thấy xấu quá có nên đầu tư không em?… Có thể hiểu được giữa những môn trùng các phương pháp và công cụ đầu tư, khi mà ta chưa tìm được phương pháp tối ưu cho mình thì việc lựa chọn những cổ phiếu tốt để giảm thiểu rủi ro là điều dễ hiểu. Tuy nhiên thực tế lại việc đầu tư lại không dễ dàng như vậy. Nếu chỉ dựa yếu tố xấu để quyết định giá cổ phiếu, có lẽ đã có nhiều hơn một Warren Buffett ở ngoài kia trên thị trường chứng khoán.
Như thế nào là cổ phiếu có nền tảng tài chính tốt?
Không có 1 quy chuẩn hay định nghĩa cụ thể nào để nói rằng một cổ phiếu là tốt. Dựa vào một số kinh nghiệm và quan điểm của mình, thông thường nhà đầu tư sẽ dựa vào các yếu tố sau để nhận diện một cổ phiếu có nền tảng tài chính tốt:
- Công ty không vay nợ quá nhiều.
Tỷ số đòn bẩy thường dùng là tổng tài sản/tổng nợ. Nếu con số này trên 2 có nghĩa là công ty đang dùng đòn bẩy cao, nếu dưới 2 có nghĩa là tình hình tài chính công ty vẫn đang ở mức an toàn (cá nhân tôi thích dùng tỷ lệ nợ vay/vốn chủ hơn vì tỷ lệ này đã loại trừ các khoản chiếm dụng vốn của công ty mà không trả lãi)
- ROE trên mức lãi suất ngân hàng.
ROE là chỉ số thể hiện khả năng sinh lời trên 1 đồng vốn chủ. So với lãi suất tiền gửi ngân hàng hiện này khoảng 7%/năm, nhà đầu tư thường thích những công ty có ROE trên 15% do đã cộng thêm với chi phí rủi ro đầu tư chứng khoán.
- P/E không quá cao
P/E thể hiện thời gian thu hồi vốn trên 1 đồng đầu tư. Nếu P/E của doanh nghiệp cao trên lý thuyết nhà đâu tư sẽ mất nhiều thời gian để thu hồi lại vốn đầu tư của mình. Cổ phiếu của những doanh nghiệp có P/E thấp hơn thị trường (<15), hoặc thấp thời gian thu hồi vốn của bank (<10) thường được yêu thích hơn phần còn lại.
- Khoản phải thu thấp
Những nhà đầu tư có kinh nghiệm hơn sẽ quan tâm nhiều đến tài sản này trong bảng cân đối kế toán. Khoản phải thu thể hiện vị thế của doanh nghiệp trong khâu bán hàng, nếu doanh nghiệp có tài sản này cao đồng nghĩa với việc doanh nghiệp đang bị đối tác chiếm dụng vốn và không thể thu được tiền về phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh.
- Dòng tiền kinh doanh dương
Đặc thù từng giai đoạn của doanh nghiệp thì dòng tiền vào ra sẽ khác nhau. Với những doanh nghiệp trong giai đoạn phát triển hoặc trưởng thành, hoạt đồng ổn định thì dòng tiền kinh doanh dương sẽ là tốt hơn.
- Tiền mặt nhiều
“Cash is king”, tiền là vua. Những doanh nghiệp có tỷ số cash per share (tiền trên mỗi cổ phiếu) cao luôn được các nhà đầu tư săn đón trên thị trường.
Những cổ phiếu tốt trên sàn chứng khoán
Thoạt nhìn với nhiều tiêu chí như vậy, sẽ có ít doanh nghiệp đáng ứng được . Tuy nhiên với một công cụ lọc đơn giản (tôi sử dụng Finapro.net) và áp dụng những tiêu chuẩn kể trên trong bộ lọc, kết quả cũng cho ra được hơn 150 cái tên trên cả 3 sàn. Trong đó có nhiều cái tên xuất hiện trong nhóm VN30 như VJC, MWG, HPG, FPT… hay một cổ phiếu rất hot trong năm 2018 là VHC.
Cổ phiếu tốt liệu có tăng giá ?
Để trả lời câu hỏi này, tôi sẽ lấy ví dụ về một cổ phiếu đang trong tâm bão hiện nay: HPG – vua ngành thép Việt. Xuyên suốt từ thời điểm lên sàn 2007 đến hiện tại, các chỉ số tài chính của HPG biến động không nhiều và vẫn ở mức tốt : vẫn là P/E thấp, ROE trên 15%, nợ vay ở mức an toàn, khoản phải thu chiếm trọng số nhỏ, dòng tiền thu được từ kinh doanh ổn định, liên tục tái đầu tư và hơn hết doanh thu và lợi nhuận hàng năm vẫn tăng trưởng từ 2013 đến này. Tuy nhiên giá cổ phiếu lại diễn biến theo một chiều hướng khác. Tăng 3 lần từ năm 2013 đến giữa 2014, giảm gần 50% 1 năm sau đó trước khi có cú bứt tốc tăng 4 lần từ 2016 đến đầu 2018. Và hiện tại giá cổ phiếu Hòa Phát đang mất hơn 40% giá trị của mình so với mức đỉnh năm 2018.
Như vậy rõ ràng cùng một doanh nghiệp, cùng một nền tảng tài chính nhưng giá cổ phiếu lại diễn biến khác nhau trong từng giai đoạn.
Tốt hay xấu chỉ có ý nghĩa trong đầu tư dài hạn
Một cổ phiếu xấu vẫn có thể tăng bằng lần, ngược lại những cổ phiếu tốt liên tục đi xuống trong 1 2 năm là điều dễ thấy trên thị trường. Tuy nhiên về dài hạn những cổ phiếu có nền tảng tài chính tốt chắc chắc rằng sẽ đem lại hiểu quả đầu tư cao hơn. Với ví dụ trên nếu bạn mua vào Hòa Phát bất kỳ thời điểm nào trước năm 2018 và nắm giữ đến hiện tại, tài khoản của bạn vẫn đang có lãi. Không may mắn hơn khi giải ngân vào thời điểm sau năm 2018, tuy nhiên nếu bạn vẫn đảm bảo rằng Hòa Phát đã và sẽ còn tốt trong tương lại, chắc hẳn đây không phải là khoản đầu tư tồi trong danh mục của bạn.
Quay trở lại với những câu hỏi ban đầu, đừng ngạc nhiên khi một cổ phiếu bạn cho là tốt mà giá lại liên tục đi xuống, hay cũng đừng quá đòi hỏi vào tài chính của một doanh nghiệp nếu timing đầu tư của bạn là không lâu. Có một câu nói rất hay trên thị trường: “không có cổ phiếu tốt hay xấu, chỉ có cổ phiếu tăng giá và giảm giá”.
